کرونا چگونه مرزهای آزادی و اخلاق را متاثر می نماید؟ - سفر به روسیه

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، این روزها که هنوز دوران کرونا به سرانجام نرسیده و ظاهراً کتاب و اندیشه، مشتری و هوادار بیشتری پیدا نموده، اندیشمندان درباره زندگی بشر و آینده، بیش از سایر دوران ها حرف می زنند. خانم ایونا کوچورادی، فیلسوف و نویسنده ترکیه ای، در استانبول به دنیا آمده و در ترکیه تحصیل نموده است. اما او اصالتاً رومی تبار است.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و دنیا را در کانال تلگرامی خبرنگاران بخوانید. (کلیک کنید)

کوچورادی که بارها در دانشگاه های آمریکا، انگلیس و آلمان، سخنرانی و تدریس نموده، مدت ها رئیس انجمن فلاسفه دنیا بوده و در دانشگاه های ترکیه نیز همچنان به تدریس ادامه می دهد. روزنامه جمهوریت در یک مصاحبه مفصل که به مدت 3 روز پیاپی منتشر شده، جویای نظرات کوچورادی در خصوص کرونا، زندگی بشر، آزادی، دموکراسی و مفاهیم بنیادین شده است.

در یکی از مقالات خود گفته اید:وقتی با نگاه فلسفی به مسائل دنیای نگاه می کنیم، چنین به نظر می رسد همه اینها در خصوص حقوق بشر است. آیا می توانید وقایع مربوط به دوران اپیدمی کرونا را از این نظر ارزیابی کنید؟

مسائل ما، نه تنها در تحقیقات علمی بلکه در زندگی روزمره نیز، غالباً از جنس معضلاتی هستند که به نوعی یا با مسائل اخلاقی و میزان تعهدپذیری ما آدم ها ارتباط پیدا می نمایند و یا به شکلی، با معیارهای حقوق بشری ربط دارند.

تا آنجا که من می بینم، همه گیری دنیای کرونا که ما در حال تجربه آن هستیم، یک پدیده طبیعی است که ناشی از ناآگاهی یا عدم مسئولیت فرد است و مبارزه برای سرانجام دادن به آن، بسیار سخت است. به ویژه اگر مردم دنیا رفتاری حاکی از ناآگاهی و بی مسئولیتی در قبال حقوق دیگران داشته باشند، کار سختتر می گردد.

موسساتی که ما آنها را دولت و سازمانهای بین المللی می نامیم، باید الزامات دلایل وجودی خود را برآورده سازند. این همه گیری در درجه اول در خصوص حق سلامتی و حق زندگی است. این واضح است. در نتیجه، علاوه بر آگاهی و مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی، ضروری است که دولت ها و نهادهای بین المللی نیز نقش خود را ایفا نمایند.

بسیاری می گویند پس از سرانجام اپیدمی دنیا به همین شکل نخواهد بود. آیا آنها درست می گویند؟ چه نوع دنیای در انتظار ما است؟ پس از کرونا، دنیا باید چگونه باشد؟

بیماری و اپیدمی باشد یا نباشد، تاریخ دنیا در حال تغییر است. با این حال، این اپیدمی، زندگی را بیش از پیش به سمت رباتی شدن و دیجیتالی شدن می برد و منجر به تغییرات اساسی در دنیا بینی و درک زندگی می گردد.

امروزه بیشتر مردم ناخواسته تحت فشار قرار گرفته اند. می توانم بگویم که بعضی از توانایی های انسان تحلیل می رود. همه گیری باعث می گردد بسیاری از افراد، دچار عاداتی شوند که در نگاه اول راحت تر به نظر می رسند اما از نظر من می تواند به مردم آسیب برساند. مانند کار در خانه. افراد ممکن است هنگام کار در خانه کسل شوند.

در دوران کرونا، بخش مهمی از مردم، با تنها شدن مشکل دارند. بیشتر مردم تنها بودن با خودشان را سخت می دانند. اما بگذارید فقط چند دلیل بسیار کاربردی و چند دلیل برای افراد سالم برای شما بازگو کنم: نظمی که به آن عادت نموده اند در حال خراب شدن است و اگر کاری برای انجام دادن نداشته باشند، بی حوصله می شوند.

این سوال که دنیا چگونه باید باشد، فقط با آرزو می تواند پاسخ داده گردد. دنیای که در آن بی عدالتی و فقر وجود ندارد. یعنی آن چه امروز نمی خواهیم. آیا چنین دنیایی برای انسان ممکن است؟ این نباید مانع از پیمودن راستا سخت زندگی گردد. باید برای رسیدن به چنین هدفی، هر کاری که می توانیم انجام دهیم.

شما روی مفاهیم بنیادینی همچون حقوق بشر، آزادی و دموکراسی، خیلی کار نموده اید. گویی در جوامع ما، خیلی وقت ها، حق و آزادی در هم ادغام می شوند. می توانید در خصوص این دو مفهوم برای ما بگویید؟

در خصوص این مفاهیم، سردرگمی هایی وجود دارد. در اسناد بین المللی حقوق بشر، با عبارت حق آزادی ایکس روبرو می شویم. به عبارت دیگر، آزادی ها را حق می دانند. اما حق چیست و آزادی کدام است؟

به هر حال، این آزادی ها، همتراز حق بودن آنهاست. اما واقعاً، حق و منفعت، باید یکدیگر تفکیک شوند. وقتی ادعا می کنیم چیزی حق و درست و چیزی دیگری ناحق است، منظور ما چیست؟ آیا منظور ما چیزی است که او از آن محروم شده و باید به او داده گردد؟ معنای آن این است که آزادی ها حق هستند؟

برای پاسخ دادن به این، ابتدا بیایید ببینیم چه چیزی از این آزادی ها فهمیده می گردد و مراد از آزاد بودن چیست. وقتی من به مفاهیم آزادی در تاریخ فلسفه نگاه می کنیم، با 3 مفهوم مختلف از آزادی روبرو می شویم: آزادی بشر به عنوان یک گونه، آزادی فرد یا شخص و آزادی های اجتماعی.

همواره در طول تاریخ فلسفه، پرسیده شده که آزادی چیست؟ آزادی هست یا نیست؟ اما کانت، در دیدگاهی جسورانه به این جمع بندی رسید که اساساً این سوالات غلط هستند. چرا که باید قبل از هر چیز، تعریف دقیق آزادی را تعیین کرد، نسبت و فاصله آن را با اخلاق و دیگری تعیین کرد، بعد تازه بتوانیم بپرسیم که آزادی وجود دارد یا نه.

بنابراین در چنین شرایطی، راهی نیست جز این که اخلاق را معیار بگیریم و همان جواب کلاسیک و قدیمی را مطرح کنیم که می گوید: مرز آزادی، همان جایی است که تو به دیگران ضرری نمی زنی.

آیا مردم می توانند با تکیه بر مفاهمی همچون آزادی یا حق، استفاده از ماسک را کنار بگذارند یا واکسینه نشوند؟

ماسک نزدن هیچ ارتباطی با آزادی ندارد. می توان از آزادی پوشیدن ماسک یا نه به عنوان یک چالش لفظی و زبانی یاد کرد. اما ماسک نزدن، با همان اصل کلاسیک و بدیهی الزام به ضرر نزدن به دیگران، منطبق نیست. پس قطعاً ماسک نزدن نمی تواند با مفهومی همچون آزادی، توجیه گردد. ما آزاد نیستیم ماسک نزنیم. اما مساله واکسن، از منظر اخلاقی و فلسفی، چیز دیگری است. زیرا این یک مداخله در بدن فرد است. بنابراین باید اهمیت بدهیم به سوالاتی همچون: کدام نوع واکسن؟

در طول دوران اپیدمی کرونا، چیزی که بیشتر از همه مرا متحیر می نماید و نمی توانم آن را درک کنم و بپذیرم، این است که بعضی از افرادی که قرار است در قرنطینه باشند، به راحتی وارد جامعه می شوند، می گردند، می چرخند و همه را آلوده می نمایند. حتی افرادی هستند که به راحتی می گویند: به من چه! این شرایط را چگونه باید تحلیل کرد؟

من هم از خیلی چیزها متعجب می شوم. اما در هر حال، به عنوان یک پدیده در مقابل ما واقع شده است. به نظر من، خیلی وقت ها، این افراد، آگاهی ندارند. بسیاری از افراد، برای نوع رفتار و اقدامات خود، هیچ دلیل اندیشیده شده و مهمی ندارند.

خیلی وقت ها، پای ارزش هایی به میان می آید که باید آموزش داده شوند. بگذارید مثالی بزنم: جوانی که من او را نمی شناسم، بدون اطلاع من یک حساب رسانه اجتماعی برای من باز کرد و برای من ایمیل ارسال کرد که می خواهم افکار شما به افراد بیشتری برسد. اگر این جوانان و بسیاری از افراد دیگری که می خواستند اتفاقات خوب بیفتد، آگاهی صحیحی از حق و ارزش داشتند، طوری دیگری رفتار می کردند.

ما همواره می خواهیم به انسان ها یاد دهیم که حقوق آنها چیست. اما معتقدم که ما باید در این آموزش ها، هم حقوق بشر را یاد بدهیم و هم ارزش ها را. افراد باید درک صحیحی از امر درست داشته باشند.

به باور شما، آیا در خصوص واکسیناسیون، معضل اخلاقی وجود ندارد؟ آیا دانشمندان نباید این کار را به خاطر کل بشریت انجام دهند؟ آیا حق واکسن در دنیا برای همه افراد برابر نیست؟ کشورهای ثروتمند، حتی بیش از احتیاج خود واکسن خریدند اما کشورهای فقیر، هنوز نتوانسته اند قدمی بردارند. آیا این یک دوراهی اخلاقی برای بشریت است؟

خیر. دوراهی نیست، معضل است. ببینید! ما، یک ارزش و باور دنیای داریم که بر اساس آن، همه انسان ها از حیث کرامت انسانی، برابر هستند. اما مساله اینجاست که ساختار جامعه دنیای ما با این باور، منطبق نیست.

سازمان بهداشت دنیای و سازمان ملل، باید ساز و کاری تعریف می کردند که همه کشورها، تحت شرایط برابر به واکسن دسترسی پیدا نمایند. اگر اتفاقی برای سیاره ما نیفتد ممکن است دنیای ما روزی به این نقطه برسد. اما 50 سال ، 100 سال یا 200 سال، 300 سال بعد. انسان باید یاد بگیرد، بیش از هر چیزی، بیش از هر قومیت و هویت و ملیتی، انسان است. تا این باور تقویت نگردد، شرایط همین است. آن که پول بیشتری دارد، سرنازن، به خواست او سرنا را خواهد نواخت.