پوپولیسم مطالبه&zwnjگری - سفر به روسیه

در حقیقت مفهوم پوپولیسم مطالبه گری یعنی استفاده ابزاری برای ایجاد یک مطالبه درست؛ اما از فردی نادرست. برای مثال فرض کنید قیمت لپ تاپ و تبلت افزایش می یابد. بدیهی است که لپ تاپ تابع قیمت دلار است. همین اتفاق ساده می تواند تبدیل به ابزار خوبی برای طرح یک مطالبه گری پوپولیستی باشد...

مثلاً مطالبه ای از وزیر ارتباطات (به استناد آن که این ابزارها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است) برای آن که چرا قیمت لپ تاپ افزایش یافته است! اینکه چرا تورم وجود دارد حرف درستی است؛ اما این که از وزیر ارتباطات پرسیده گردد مصداق مطالبه گری از فرد نادرست است؛ او نه مسئولیت تعیین تعرفه های گمرکی و تخصیص ارز را دارد و نه مسئولیت تعیین قیمت دلار را یا ارتباط بین المللی را!در پوپولیسم مطالبه گری، مطالبه گر از نزدیکی یک مفهوم (مثلا نزدیکی لپ تاپ و تبلت به وزارت ارتباطات) بهره می برد تا موضوع را تبدیل به یک مطالبه از فرد غیرمرتبط کند؛ نمونه های بسیاری از این نوع مطالبات بواسطه رشد شبکه های اجتماعی و دانش اداری پایین در جامعه به وفور مشاهده می گردد؛ در حقیقت شهروندان الزاماً به پیچیدگی ساختارهای اداری و تفکیک مسئولیت ها آشنا نیستند و حتی شاید لازم هم نیست آشنا باشند، اما همین ناآشنایی می گردد پشتیبانی از پوپولیسم مطالبه گری.مطالبه گر پوپولیست به اتکای پرسش درستی که مطرح می نماید کوشش دارد تا به وسیله راه اندازی یک مطالبه عمومی، دادگاهی غیرمستقیم تشکیل دهد و مقصران را معرفی کند. به این ترتیب در این روایتی که مطالبه گر ارائه می دهد، فرد پاسخ گوی اصلی مخفی می گردد یا فرآیند اصلاحی فراموش می گردد و فرد دیگری برای پاسخ گویی معرفی می گردد.

در پوپولیسم مطالبه گری است که هر موضوع می تواند تبدیل به ابزاری گردد برای محکومیت کسی که پوپولیست نظر دارد؛ از گرانی گرفته تا تروری وحشیانه، همه ابزارهایی برای ساخت مطالبات پوپولیستی است.مطالبه گر پوپولیست اما نگاهش اغلب به مسئول دردسترس است و نه مسئولی که ذاتاً باید پاسخ گو باشد. به این ترتیب دومین عاملی که به یاری پوپولیست می آید دردسترس بودن فرد غیرمسئول و ناشناس ماندن (یا خارج از دسترس بودن) پاسخ گوی اصلی است؛ در این شرایط فشار یک رویداد (صرف نظر از درستی یا نادرستی آن) به فرد دردسترس (معرفی شده توسط مطالبه گر) سرریز می گردد. دردسترس بودن البته تنها به معنای حضور در فضای مجازی نیست؛ بلکه به معنای آن است که مطالبه گر پوپولیست می تواند و اجازه دارد از او مطالبه کند؛ ولی در مورد دیگران شاید چنین آزادی عملی نداشته باشد.در پوپولیسم مطالبه گری تنها چیزی که اهمیتی ندارد، درک حقیقت و اصلاح فرآیندها است! در حقیقت پوپولیست به افراد مشغول است و نه بهبود نظام اداری یا حتی تصمیم گیری بهتر.

چرا مطالبه گری های پوپولیستی در ایران بیشتر است؟

برای مطالبه گری در کشورهای توسعه یافته دو ابزار مهم دیگر وجود دارد:

سازوکار مطالبه عمومی (Petition) مهم ترین ابزاری است که مطالبه را از یک ابزار پوپولیستی به یک ابزار توسعه تبدیل می نماید. بر اساس این سازوکار شهروندان می توانند یک مطالبه را به صورت قانونی و با جمع آوری امضا انجام دهند، مثلاً در کشوری مانند انگلستان با جمع آوری 100 هزار امضا، هر شهروندی می تواند هر فرد یا سازمان مسئولی را به پاسخ گویی وادار کند؛ هر چند در ابتدا باید تعیین کند که فرد تعیین شده برای مطالبه، واقعاً مسئول پاسخ گوی مدنظر هست یا نه. به این ترتیب جامعه می داند اگر مطالبه ای بدون ثبت در سایت مطالبات عمومی و تأیید مسئولیت مد نظر باشد یک عوامفریبی است. به این ترتیب شهروندان به یاری این نهاد می توانند مطالبه درست را از مطالبه پوپولیستی تفکیک کند.رسانه ها نیز ابزار دیگری هستند؛ در حقیقت شاید مسأله ای در شبکه های اجتماعی شروع گردد؛ اما قضاوت یا نتیجه گیری در رسانه ها و با حضور متخصصان آن موضوع تمام می گردد. به این ترتیب است که رسانه های شناخته شده و مورد اعتماد عمومی می توانند زمین بازی برای طرح نظرات مختلف باشند.

پیامدهای پوپولیسم مطالبه گری

نخستین پیامد این مسأله پنهان شدن پاسخ گوی اصلی یا چالش سازنده آن مطالبه است. این امر فرصت اصلاح یا بازخواست از مسئول واقعی را می رباید.

دومین پیامد تشویق به خروج از شبکه های مجازی و پاسخ گویی به شهروندان است. به ندرت مدیران دولتی ایران در شبکه های اجتماعی حضوری همراه با پاسخ گویی دارند؛ یکی از مهم ترین دلایل این امر خطرناک بودن دردسترس بودن است. مدیر دردسترس یعنی در تیررس مطالبه گری پوپولیستی قرار دریافت. حضور مدیران در شبکه های اجتماعی تنها بازتولید همان تریبون یک طرفه است. هر نوع پاسخ گویی یعنی تشویق تمام پوپولیست های مشتاق دیده شدن برای پوپولیسم مطالبه گری.سومین پیامد پوپولیسم مطالبه گری از بین رفتن سرمایه اجتماعی است. شهروند خسته پرسشی را می شنود که برایش مهم است و واقعاً به دنبال پاسخ است؛ اما آدرس دهی غلط منجر به کسی که مسئول نیست، همزمان که فردی غیرمسئول را محکوم می نماید و در چشم شهروندان مدیری ناتوان جلوه می دهد پرسشی درست را هم بی پاسخ گذاشته است. به این ترتیب شهروند همزمان به افزایش بی اعتمادی اش به مدیر، حل نشدن مشکلاتش را هم دائمی می بیند.مطالبه گر پوپولیست ریشه های اجتماعی را نشانه گرفته است؛ چیزی فراتر از یک نظام حکمرانی؛ چیزی بلندمدت تر از آن و چیزی غیرقابل جبران تر.