فیلم سرخ پوست: یک تجربه فرمی جذاب - سفر به روسیه

سرخ پوست، از اولین سکانسش، پرکشش و جذاب است، و از همین اولین سکانس به بیننده هشدار می دهد که با یک فیلم عادی طرف نیست. سکانس افتتاحیه فیلم، شبیه ناب ترین تصاویری است که در فیلم های برتر دنیا می بینید، سربازهایی زیر باران سیل آسا، چوبه داری را از جای درمی آورند. در همین سکانس، با تصاویری هولناک و درعین حال زیبا طرف هستید و از همین سکانس متوجه می شوید، موسیقی و دوربین دو یار جدانشدنی فیلم ساز در جهت قصه گویی اش است. فیلم با معرفی کاراکترها پیش می رود.

نعمت جاهد (نوید محمد زاده)، رئیس زندانی است که قرار است منتقل گردد، همه چیز در حال جابه جایی است و جاهد با اعتمادبه نفس کامل، در حال مدیریت انتقال زندان است. بار دیگر، فیلم ساز اشاره ای به چوبه دار می کند، این بار پیرمردی مقابل جاهد نشسته است که از او خواسته شده در عوض چند روز مرخصی، چوبه دار را در زندان جدید برپا کند و پیرمرد زندانی با خود و جاهد کلنجار می رود تا بگوید که چوبه دار، ابزار کشتاری است که دامان همه را خون آلود می کند. در همین ابتدای فیلم، باوجوداینکه تمرکز فیلم ساز بر فرم و ساختار اثرش است، اما درون مایه هایی از اخلاقیات و عدالت طلبی و پرسش های بنیادین درباره حق و باطل خودنمایی می کند که با گسترش داستان، بیشتر می گردد و صورت بارزتری به خود می گیرد.

قصه سرخ پوست، وقتی اوج می گیرد که یک زندانی معروف به احمد سرخ پوست در میان جابه جایی ها و درست زمانی که جاهد ترفیع درجه و ارتقا شغلی گرفته است، گم می گردد. از همین جای داستان، سرخ پوست تبدیل می گردد به نبرد مرد در مقابل مرد، جاهد در مقابل سرخ پوست.

جاویدی، با حبس کردن دوربینش در دالان های تنگ و تاریک و تمام نشدنی زندانی متروکه، نبرد جاهد برای پیدا کردن سرخ پوست را به تصویر می کشد، هوش او را در مقابل هوش سرخ پوست به محک می گذارد و با واردکردن کاراکترهای فرعی در موقعیت مناسب، هرلحظه این کشمکش و جستجو را جذاب تر می کند. دوربین سرخ پوست که در دستان هومن بهمنش قرار گرفته است، باعرضه نماهایی چشم نواز، آزادانه می چرخد اما به زیبایی حس خفقان زندان را منتقل می کند. جاویدی با ذکاوتی مثال زدنی، دوربینش را همیشه چند قدم جلوتر از بیننده به حرکت درمی آورد و با استفاده از موسیقی که عجیب روی تصاویر می نشیند، قصه ای را به پیش می راند که هرلحظه بیننده را جا می گذارد و برای او چاره ای جز غرق شدن در دنیای فیلم و تعقیب سرخ پوست به همراه جاهد باقی نمی گذارد. یافتن سرخپوست در میان دیوارهای زندان متروکه، خیلی زود تبدیل به یک امر محال می گردد.

هر راهی که جاهد می رود و بیننده را با خود می کشد نه به بن بست که به چندراهی منتهی می گردد. در همین حین، جاویدی بار دیگر، با نشانه گذاری های تصویری سعی می کند سرنخی به بیننده بدهد و با حبس کردن جاهد در سلولی که قفلش خراب است و روی دیوارش چوبه داری ترسیم شده است، قصه گویی اش را ادامه می دهد، اما بیننده ای که عمیقاً در دل داستان فرورفته و سرنوشت سرخپوست را یکسره به جاهد سپرده است، فقط مدهوش تصاویر خیره کننده ای می گردد که می بیند.

اساساً، در کنار دقت و همت جاویدی برای درست چیدن عناصر فیلمش در کنار یکدیگر، توانایی قصه گویی وی نیز ستودنی است. سرخپوست با چنان ضرباهنگی پیش می رود که زمان از دست بیننده خارج می گردد، تدوین آن قدر نرم و زیرکانه عمل می کند که بیننده تبدیل می گردد به چشمان جاهد، همراه او نظربازی می کند، همراه او در راهروها، موتورخانه و رختشوی خانه زندان به دنبال سرخپوست می گردد و در زندان بزرگ و خالی فیلم پرسه میزند.

هرچه جهت روایت سرخپوست بیشتر پیش می رود، جاهد و احمد سرخپوست در کنار یکدیگر به حرکت ادامه می دهند، درست مثل دو خط موازی که هرچقدر هم به هم نزدیک باشند، هیچ گاه به هم نمی رسند و اینجاست که بیننده اگر بتواند در میان حوادث پرکشش فیلم نفسی بکشد متوجه خواهد شد که جاهد و سرخپوست، بیش ازاندازه به هم شبیه هستند. هردو به یک اندازه باهوش هستند و این بازی موش و گربه بازی شبیه شطرنجی است که دو نابغه انجام می دهند و دائماً حرکات یکدیگر را خنثی می کنند.

به همین دلیل هم هست که در تمام فیلم، سرخپوست را نمی بینیم و فقط در سکانس سرانجامی، صدای نفس های مضطربش را می شنویم، اما فکر می کنیم شاید این صدا از سینه جاهد برمی خیزد، همراه نگاه او، جاهد را تعقیب می کنیم، اما جرئت نداریم باور کنیم اکنون از کنار جاهد به احمد رسیده ایم، احمدی که اگر شمایل تکیده و ترسانش را در یک سکانس کوتاه هنگام خروج از مخفیگاه و بازگشت دوباره اش به جایی که دست جاهد به او نمی رسد را ندیده بودیم، مطمئن می شدیم که با یک روح طرف هستیم و تمام اصرار جاهد برای گیر انداختن این مرد، یک درگیری روانی بیش نیست.

سرخپوست که بیشتر لوکیشن آن در زندان است، با محدود کردن فضای قصه گویی اش، هم فضاسازی می کند و هم به فیلم ساز امکان می دهد با دست بازتری قصه اش را بسط دهد. حبس شدن طولانی مدت دوربین در زندان و پیروزیت فیلم ساز در حفظ ریتم، بیننده را می ترساند که با خارج شدن از فضای زندان، همه آن چیزی که شبیه جادو بوده است یک دفعه بر باد برود، اما بهمنش چه استادانه، جاهد را میان تپه ای مشرف به زندان تعقیب می کند، همراه با کاراکتر اصلی اش به سمت زندان می دود و یکدست زندانی که قرار است فرودگاه گردد را از زوایای مختلف به نمایش می گذارد. جاویدی، پیروز می گردد، درام جذاب و نفس گیرش را با یک سرانجام زیبا ببندد. سرانجامی که شبیه هیچ کلیشه ای نیست و بیش از سایر قسمت های فیلم بیننده را غافلگیر می کند و به او ثابت می کند که احمد و جاهد شبیه هم هستند و تمام این ماراتون عجیب وغریب، یک جور بازی قدرت میان دو مرد باهوش بوده است.

در سرانجام، درحالی که از فیلم برداری، تدوین و موسیقی گفتیم، لازم است از بازی بی نظیر نوید محمدزاده هم بگوییم. بازی که به شدت پخته و کنترل شده است و جاهدی که شقیقه هایش خاکستری شده را باورپذیر می کند و کمتر از هرزمانی اغراق تئاتری بازی محمدزاده را همراه دارد.

باری، صحبت درباره سرخپوست را با یک جمله به سرانجام می برم؛ سرخپوست از آن دسته فیلم هاست که می گردد با آن دوباره عاشق سینما شد.