بندرعباس از نگاه سفرنامه نویسان خارجی - سفر به روسیه

وقتی پرتغالی ها به جزیره هرمز دست یافتند، در خشکی مقابل آن که همان بندرعباس کنونی باشد، بارگیری کردند. آن ها به خاطر خرچنگ های فراوانی که در این محل دیده می شد آنجا را باندل کامارائو یا کامبارائو، به معنی بندر خرچنگ، نامیدند.

گردشگران اروپایی نام این بندر را به صورت های گوناگون گامبرون، کمپرون، گمبرون، کوموران، کامورون، گامرون، گومرون، گامبرون و کمبرو آورده اند. از زمان شاه عباس اول به بعد هم نام بندرعباس به خود گرفت.

یان اسمیت، اولین سفیر هلند در ایران، در سال 1007 شمسی به وسیله بندرعباس (گامبرون) وارد ایران شد. او اشاراتی به این بندر دارد:

روز 5 فوریه (17 بهمن) بعد از طی 500 کیلومتر دریایی بدون آنکه واقعه قابل ذکری رخ داده باشد به گامرون (گامبرون، بندرعباس) وارد شدیم. گامرون در دشتی وسیع در ساحل واقع شده که جزو استان هرمز است و از لحاظ جغرافیایی در مدار 27 درجه شمالی قرار گرفته است.

هوای این بندر در زمستان تا ماه آوریل (فروردین) معتدل است ولی بعد از آن به قدری هوا گرم و ناراحت کننده می شود که ساکنان این منطقه به نقاط کوهستانی کوچ می کنند. علت شدت گرمای این بندر و نواحی اطراف و هم سطح آن معلوم نیست؛ چون علاوه بر خشکی، آب دریا هم گرم می شود.

در نزدیکی شهر هرمز قلعه بزرگی در کنار یک میدان قرار گرفته است که بسیار محکم ساخته شده است. این قلعه دارای چهار برج است و دو سوم آن به وسیله دریا محاصره شده و تنها یک راه از خشکی برای ورود به قلعه وجود دارد و در این قسمت یک دیوار بسیار ضخیم دوجداره قلعه را از محیط خارج جدا می سازد ولی چون در پایه های این دیوار شن به کار رفته به آسانی می شود در آن مواد منفجره کار گذاشت و به داخل قلعه نفوذ کرد. پرتغالی ها هم به همین وسیله از ایرانی ها شکست خوردند و قلعه را از دست دادند. در این قلعه توپ های باعظمتی هم وجود دارد.

در داخل قلعه تعداد زیادی منبع آب ساخته شده که معمولاً سالی یک بار پر می شوند و این کار را موقعی انجام می دهند که کشتی های ما در بندر حاضرند وگرنه ممکن است ناوگان پرتغالی ها از این کار جلوگیری کنند. در موقع دیدار از قلعه، سلطان به افتخار ما چند تیر توپ شلیک کرد و ما هم در عوض به هنگام ترک قلعه، این مهمان نوازی او را با یک هدیه کوچک جبران کردیم.

ژان باتیست تاورنیه ، گردشگر فرانسوی، کمی پس از یان اسمیت، این بندر را از نظر امنیت برتر از دیگر کرانه های خلیج فارس برشمرد و اشاره کرد که گمرک خانه ای با رئیسی انگلیسی در آنجا برپا است. تاورنیه بندرعباس را شهری بزرگ با انبارهای گسترده که بر بالای آن ها ساختمان هایی برای بازرگانان ساخته شده وصف می کند. او همچنین می نویسد که همه کشتی هایی که از هندوستان برای ایران و عثمانی و دیگر سرزمین های آسیایی و اروپایی کالاهای بازرگانی می برند در این بندر لنگر می اندازند.

انگلبرت کمپفر، گردشگر آلمانی، هم در سال 1062 خورشیدی به گمرک خانه انگلیسی اشاره کرده و گفته که نیمی از سود گمرکی بندرعباس را دریافت می کرده است.

ادوارد آیوز (Edward Ives)، پزشک انگلیسی که در سال 1137 از بندرعباس دیدن کرد، می نویسد: این بندر اکنون هیچ گونه اهمیتی ندارد و ساختمان دو تجارت خانه انگلیسی ها و هلندی ها تنها ساختمان های مهم آن هستند. در حالی که تمامی شهر ویرانه است.

پرسی سایکس، افسر انگلیسی، در سال 1218 به ایران آمد. او بندرعباس را از دیدگاه موقعیت جغرافیایی دروازه تجارت شرق و غرب و یکی از بنادر مهم مشرق زمین دانست.

از سفرنامه های گردشگران سده های گذشته که بگذریم، بندرعباس و حوالی آن امروزه نیز مقصد برخی از گردشگر ها است. یکی از جاهای دیدنی جزیره هرمز است که در نزدیکی بندر قرار گرفته است. در ادامه چند نمونه از آخرین نظرات مسافران خارجی درباره این جزیره را می خوانیم.

جزیره هرمز

گردشگری که در اردیبهشت 97 از کشور چک به جزیره هرمز آمده بود از تجربه اش در این جزیره گفت:

سفر به جزیره هرمز در خلیج فارس را از دست ندهید. جاهای زیبای زیادی برای دیدن دارد؛ مثل کوه نمکی، ساحل سرخ هرمز، دره رنگین کمان و .... می توانید اتومبیل یا موتور یا توک-توک بگیرید و در جزیره بچرخید که خیلی هم ارزان است. کل این گردش حدود چهار ساعت طول کشید.

مسافر هلندی در خرداد 97 گفت خیلی راحت می توانید عاشق جزیره هرمز شوید:

چشم اندازهای عجیب و غریب با رنگ های مختلف دارد. کوه های نمکی شگفت انگیز و آن تصویری که برج غروب می آفریند دیدنی هستند. موزه احمد نادعلیان، هنرمند محیطی، نیز مجذوب کننده است. دیدن زندگی قبایل آنجا هم جالب است؛ زنان نقاب بر چهره می گذارند.

گردشگر کانادایی در خرداد 97 جزیره هرمز را جزیره ای زیبا با طبیعتی بکر دانسته است:

هرمز جزیره ای شگفت انگیز با زیبای ها طبیعی بسیار است. تابه حال هیچ جایی مثل این ندیده بودم. دیدن جزیره مثل رویا بود. واقعاً ارزشش را دارد که به خاطرش برای سفری یک روزه سوار قایق شوید. راهنمایی دوچرخه سوار اختیار کردیم. دوچرخه هایش سایه بان دارند و تا چهار نفر جا می گیرند.

خانه های زیادی هست که می توان آن ها را برای ناهار اجاره کرد. ماندن در آن خانه ها تجربه اصیلی است و راه خوبی برای آشنایی با مردم بومی جزیره به شمار میرود. ما کمی از برنامه تور فاصله گرفتیم و رفتیم شنا کردیم. خیلی جالب بود که فقط ما در ساحل بودیم.

باغ پرندگان و همچنین معبد هندوها نیز از دیگر مقاصد گردشگران خارجی در بندرعباس است.