قبرستان پینه شلوار تبریز ، قبرستان تاریخی با سنگ قبرهای افراشته - سفر به روسیه

موقعیت جغرافیای قبرستان پینه شلوار

برترین آدرس برای رسیدن به قبرستان پینه شلوار تبریز، پارک ائل گلی است، پارکی که خودش یکی از زیباترین جاهای دیدنی تبریز به شمار میرود. روستای تاریخی شادباش مشایخ که پینه شلوار در آن واقع شده است، فقط سه چهار کیلومتر با ائل گلی فاصله دارد، مسیری که در جنوب شرقی تبریز و بخش شرقی این روستا است. آب و هوای خنک منطقه شادباش مشایخ به علت قرار گرفتن در کنار کوه سهند بوده که حتی تابستان های خنکی هم دارد. خود کوه سهند، می تواند علتی باشد که این گورستان باستانی، این همه زیبایی را در خود جای داده است. با اینکه دارای قله های آتشفشانی است، اما معادن سنگ زیادی در اطراف آن وجود دارد و مردم تبریز نیز از این سنگ ها برای ساخت و ساز استفاده می نمایند.

تاریخچه و نمادهای قبرستان شادباش مشایخ پینه شلوار

سنگ قبرهای خاص و متفاوتی در این قبرستان تاریخی دیده می گردد. از جمله سنگ افراشته های قبرستان تاریخی خالد نبی که به شکل آلت انسان ساخته شده و اثری از سنگ نوشته یا کتیبه روی آن دیده نمی گردد. به گفته اهالی منطقه و مردم بومی، به جز خالد نبی، آرامگاه تعدادی از مشایخ و عرفا و امرای قرن های هفتم و هشتم و نهم هجری قمری تبریز نیز در اینجا واقع شده است. بسیاری از اشیای قیمتی و کهن گورستان تاریخی پینه شلوار تبریز به صورت شبانه و به وسیله غارتگران میراث فرهنگی دزدیده و این آرامگاه ها بارها و بارها زیر و رو شده اند. مردم محلی کوشش زیادی نموده اند تا این موضوع را با ارسال گزارش های مختلف به اطلاع مسئولان برسانند، اما اعتنایی به آن ها نشده است.

دوره های تاریخی در قبرستان پینه شلوار

سه دوره مختلف تاریخی با نوع ساخت سنگ قبرها در گورستان تاریخی پینه شلوار تبریز قابل تشخیص است:

1) سنگ قبر به شکل آلات تناسلی مردانه و زنانه. به نظر می رسد سنگ قبرهایی که به شکل آلت تناسلی زنانه بوده، به وسیله غارتگران از بین رفته و در حال حاضر در این قبرستان و در بین جاهای دیدنی تبریز دیده نمی شوند.

2) سنگ قبرهایی که از جنس سنگ خارا ساخته شده، به نظر می رسد که مربوط به ارامنه مهاجر این منطقه هستند. مشابه این سنگ ها در تبریز و شهرهای دیگر این استان از جمله اهر، مراغه، خوی و اردبیل دیده می گردد. روی سنگ های این قبرها، نشانه ای از حروف الفبایی نیست، شناسنامه ای واقعی ندارند و شکل آن ها شبیه به سنگ قبرهای مشابه در آرامستان مریم ننه مارالان ساخته شده است.

3) سنگ قبر اسلامی که متن ها و تاریخ درج شده روی آن ها تازه تر است. این سنگ قبرها مقدار کوچکتری دارند و مشخصات و سال تدفین روی آنان و در بین جاهای دیدنی تبریز با خط کوفی حکاکی شده است.

سوال بزرگ، سنگ قبرهای متفاوت

حضور سه نوع سنگ مزار متفاوت در این قبرستان تاریخی، ما را با یک سوال متفاوت روبرو می نماید. اینکه این سه نوع جمعیت ساکن مختلف در منطقه که هیچ انطباق فرهنگی با یکدیگر ندارند، چه طور در قبرستان پینه شلوار تبریز کنار همدیگر مدفون شده اند؟! اجزای فرهنگی به کار رفته در این سه نوع سنگ قبر، هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند. به این سه دوره تاریخی، قبرهای مربوط به ساکنین فعلی و معاصر روستای شادباش مشایخ را هم اضافه باید کرد. سوراخ هایی در کنار سنگ قبرها بوده که به شکل مربع یا مستطیل و در بالای سنگ قبر قرار دارند. مردم محلی و بومی در خصوص آن ها می گویند که روستاییان در این سوراخ ها آب و دانه می ریختند تا پرندگان از آن تغذیه نمایند و ثوابی برای صاحب قبر برسانند، اما نکته ای که مشاهدات تاریخی در بین جاهای دیدنی تبریز به ما می گویند، این است که این سنگ ها به صورت سوراخ (مادگی) و برآمدگی (نرینگی) ساخته می شدند تا بتوان سنگ ها را به هم پیوند داد، تکنیکی که امروز در سنگ تراشی و نجاری هم کاربردهای زیادی دارد.

چه بر سر نمادهای افراشته آمده است؟

به نظر نمی رسد که نبود حتی یک نماد افراشته سالم در این قبرستان تاریخی، کاری غیر عمد باشد. سرتاسر این قبرستان در بین جاهای دیدنی تبریز، حتی یک نماد افراشته و سالم پیدا نمی گردد تا بتوان از روی آن، تحقیقات باستان شناسی درستی انجام داد. نظم خاصی در قرار گرفتن سنگ قبر و آرامگاه ها دیده نمی گردد. برای پیدا کردن یک سنگ متفاوت هم احتیاج به جستجوی موشکافانه نیست. آن ها همه جای قبرستان حضور دارند. این سنگ ها در مقابل باد و باران و گرما و سرما دچار فرسایش شده و قدمت آن ها به خوبی نشان می دهد که سنگ خارای سخت چه طور در مقابل حوادث طبیعی مقاومت می نماید.

آرامگاه بزرگان قبرستان شادباش مشایخ

به غیر از قبرستان تاریخی خالد نبی که به طور خاص به آن اشاره شد و از معروف ترین جاهای دیدنی تبریز است، آرامگاه بزرگان دیگر هم در اینجا یافت می گردد، از جمله سلطان اویس بن امیر شیخ حسن بزرگ ایلکانی که دومین سلطان جلایریه بوده است. او بعد از پدرش، مشهورترین سلطان این منطقه بوده و به شجاعت و شعردوستی و عارف مسلکی و بعلاوه تربیت بالا شناخته می شده است. او قلبی رئوف داشته و پادشاهی عادل بوده که طبع کریمی هم داشته و عرفا و مشایخ و شعرای زیادی را می شناخته است. یکی از مسافرین اروپایی که به ایران سفر نموده و تبریز را دیده است، نوشته که در تبریز عمارتی به نام دولتخانه ساخته شده است که هزاران اتاق و منزلگاه داشته و برای پذیرایی مسافرین آماده هست. با این حال، در خصوص دیگر دفن شدگان این قبرستان تاریخی اطلاعات دقیق و درستی در دست نیست و نمی توان نماد فلسفه ها و تاریخ آن را از روی این مخروبه باستانی پیدا کرد. با این حال گورستان تاریخی پینه شلوار تبریز و نمادهای خاصش همچنان ناشناخته و منحصر به فرد باقی می مانند.